سنجش از دور و کاربردهای آن

تعریف سنجش از دور

سنجش از دور یا remote sensing عبارت است از علم و فناوری گردآوری داده‌ها به وسیله سنجنده‌هایی که بدون تماس و در فاصله دور از اشیاء و عوارض سطح زمین قرار دارند. از استخراج اطلاعات بدست آمده توسط سنجش از دور و پردازش آنها می‌توان برای دستیابی به اهداف مختلف از جمله نظارت بر زمین دست یافت.

مزایای استفاده از سنجش از دور

• پوشش مکانی وسیع و گسترده
• پوشش زمانی منظم
• نتایج نزدیک به زمان واقعی
• سیستم اتوماتیک
• کارایی در ورای محدوده بینایی انسان و دوربین‌های عکسبرداری هوایی
• عدم وجود مانع و کارایی برای مناطق غیر قابل دسترس
• عدم وجود مرزهای سیاسی و محدودیت‌های اقلیمی

در سنجش از دور از یک ماهیت فیزیکی جهت انتقال داده­‌ها بین سنجنده­‌ها و عوارض استفاده می­‌شود. غالبا از تابش الکترومغناطیسی به عنوان حامل فیزیکی استفاده می­‌شود. گردآوری داده درحیطه امواج الکترومغناطیس است. پرتو ایکس، فرابنفش، نورمرئی، مادون قرمز، ریز موج، انواع مختلف انرژی الکترومغناطیسی هستند.

مولفه ­های اصلی

• جم­ع آوری داده‌ها که شامل عوامل مختلفی مانند منبع انرژی، اتمسفر، سنجنده، اشیاء و پدیده‌ها می‌شود.
• بخش استخراج اطلاعات و پردازش داده‌های جمع­ آوری شده که توسط افراد متخصص انجام می‌­شود.

انواع سنجش از دور

• دورکاوی فعال : در این نوع از سیستم­‌ها، انرژی الکترومغناطیس توسط خود سنجنده تامین می­‌شود و با ارسال امواج توسط سنجنده و دریافت بازتاب آن از سطح اشیاء ، اطلاعات جمع آوری می­‌شوند.
• دورکاوی غیرفعال : در این سیستم‌ها، انرژی خورشید به عنوان منبع انرژی الکترومغناطیسی استفاده می­‌شود و امواج با تابیده از اشیاء توسط سنجنده دریافت می­‌شوند.

کاربردها

سنجش از دور در بسیاری از زمینه‌های علمی و یا تحقیقاتی کاربرد دارد. مثلا در علوم زمین شناسی، مطالعات تغییرات اقلیمی، هواشناسی، کشف معادن، کشاورزی، مدیریت منابع طبیعی، سیستم‌های اطلاعات مکانی و … از این فناوری استفاده می‌شود.

• نقشه برداری : در نقشه‌برداری برای تولید نقشه‌های پوششی در مقیاس‌های مختلف، تهیه مدل رقومی زمین، به هنگام سازی نقشه‌های کاربری و پوششی و … از سنجش از دور استفاده می­‌کنیم.

•  زمین شناسی : در زمین شناسی برای تهيه نقشه‌های ساختار زمين وآناليزهای زمين، نمایش جابجایی‌های زمین و واحدهای زمین شناسی، اکتشاف معادن، کشف و رصد بلایای طبیعی و … از سنجش دور استفاده می‌­شود.

• کشاورزی : کشاورزی یکی از عوامل مهم در اقتصاد هر کشوری محسوب می­‌شود و از این رو از اهمیت ویژه ­ای برخوردار است. امروزه استفاده از سنجش از دور در کشاورزی مدرن بسیار متداول است و در موارد متختلف از جمله پیش‌­بینی تولید و عملکرد محصول، برآورد کیفیت محصول، اندازه­‌گیری رطوبت خاک، تهیه نقشه زمین­‌های کشاورزی و … کاربرد دارد.

•  مطالعه تغییرات اقلیمی : با استفاده از تصاویر چند طیفی و رقومی و با استفاده از دید گسترده‌­ای که این فناوری فراهم می­‌کند، می­توان اطلاعات بسیار زیادی را درمورد وضعیت پوشش گیاهی، منابع آبی و خاک منطقه بدست آورد. همچنین بسیاری از عوامل اقلیمی را می توان با تصاویر ماهواره ای و با پردازش این تصاویر اندازه‌گیری نمود و به این ترتیب، نوع اقیلم هر منطقه را مشخص و تعیین کرد. پس از شناسایی ویژگی­‌های اقلیمی میتوان با رصد آن­ها در دوره‌­های مختلف تغییرات را مشاهده کرد.

گردآورنده : هادی اصغری ، یاسمن قبادی نیا ، مبینا نادری