سنجش از دور و کاربردهای آن

تعریف سنجش از دور

سنجش از دور یا remote sensing عبارت است از علم و فناوری گردآوری داده ها به وسیله سنجنده هایی که بدون تماس و در فاصله دور از  اشیا و عوارض سطح زمین قرار دارند. از  استخراج اطلاعات بدست آمده توسط سنجش از دور و  پردازش آنها می ­توان برای دستیابی به اهداف مختلف از جمله نظارت بر زمین دست یافت.

مزایای استفاده از سنجش از دور

• پوشش مکانی وسیع و گسترده
• پوشش زمانی منظم
• نتایج نزدیک به زمان واقعی
• سیستم اتوماتیک
• کارایی در ورای محدوده بینایی انسان و دوربین های عکسبرداری هوایی
• عدم وجود مانع و کارایی برای مناطق غیر قابل دسترس
• عدم وجود مرزهای سیاسی و محدودیت های اقلیمی

در سنجش از دور از یک ماهیت فیزیکی جهت انتقال داده­ ها بین سنجنده­ ها و عوارض استفاده می­شود. غالبا از تابش الکترومغناطیسی به عنوان حامل فیزیکی استفاده می­شود. گردآوری داده  در حیطه امواج الکترومغناطیس است. پرتو ایکس، فرابنفش، نورمرئی، مادون قرمز، ریز موج، انواع  مختلف انرژی الکترومغناطیسی هستند.

مولفه ­های اصلی

• جم­ع آوری داده ها که شامل عوامل مختلفی مانند منبع انرژی، اتمسفر، سنجنده، اشیا و پدیده ­ها می ­شود.
• بخش استخراج اطلاعات و پردازش داده­های جمع­آوری شده که توسط افراد متخصص انجام می ­شود.

انواع سنجش از دور

• دور کاوی  فعال : در این نوع از سیستم­ ها، انرژی الکترومغناطیس توسط خود سنجنده تامین می­شود و با ارسال امواج توسط سنجنده و دریافت بازتاب آن از سطح اشیا، اطلاعات جمع آوری می­شوند.
• دور کاوی غیرفعال : در این سیستم­ها، انرژی خورشید به عنوان منبع انرژی الکترومغناطیسی استفاده می­شود و امواج با تابیده از اشیا توسط سنجنده دریافت می­شوند.

کاربردها :

سنجش از دور در بسیاری از زمینه های علمی و یا تحقیقاتی کاربرد دارد. مثلا در علوم زمین شناسی، مطالعات تغییرات اقلیمی، هواشناسی، کشف معادن، کشاورزی، مدیریت منابع طبیعی، سیستم های اطلاعات مکانی و … از این فناوری استفاده می شود.

•  در نقشه برداری : در نقشه برداری برای تولید نقشه های پوششی در مقیاس های مختلف، تهیه مدل رقومی زمین، به هنگام سازی نقشه های کاربری و پوششی و … از سنجش از دور استفاده می­کنیم.
•  در زمین شناسی : در زمین شناسی برای تهيه نقشه هاي ساختار زمين وآناليزهاي زمين، نمایش جابجایی های زمین و واحدهای زمین شناسی، اکتشاف معادن، کشف و رصد بلایای طبیعی و … از سنجش دور استفاده می­شود.
•  در کشاورزی : کشاورزی یکی از عوامل مهم در اقتصاد هر کشوری محسوب می­ شود و از این رو از اهمیت ویژه ­ای برخوردار است. امروزه استفاده از سنجش از دور در کشاورزی مدرن بسیار متداول است و در موارد متختلف از جمله پیش­بینی تولید و عملکرد محصول، برآورد کیفیت محصول، اندازه­گیری رطوبت خاک، تهیه نقشه زمین­های کشاورزی و … کاربرد دارد.
• در مطالعه تغییرات اقلیمی : با استفاده از تصاویر چند طیفی و رقومی و با استفاده از دید گسترده­ای که این فناوری فراهم می­کند، می­توان اطلاعات بسیار زیادی را درمورد وضعیت پوشش گیاهی، منابع آبی و خاک منطقه بدست آورد. همچنین بسیاری از عوامل اقلیمی را می توان با تصاویر ماهواره ای و با پردازش این تصاویر اندازه گیری نمود و به این ترتیب، نوع اقیلم هر منطقه را مشخص و تعیین کرد. پس از شناسایی ویژگی­های اقلیمی میتوان با رصد آن­ها در دوره­های مختلف تغییرات را مشاهده کرد.

گردآورنده : هادی اصغری ، یاسمن قبادی نیا ، مبینا نادری